Lęk przed bliskością to zjawisko coraz bardziej powszednie wśród nastolatków i dorosłych. Objawia się lękiem przed pokazaniem swojego prawdziwego, autentycznego ja. Skutkuje poczuciem samotności wśród ludzi.

Jaka jest geneza lęku przed bliskością? Co kryje się pod jego powierzchnią? Jak się objawia? Czy to jest zjawisko, którego może doświadczyć każdy i każda z Nas? Czy można się przed nim uchronić?

Lęk przed bliskością- jak go rozpoznać?

Lęk przed bliskością jest to wewnętrzny opór, blokada przed ujawnieniem swoich wewnętrznych przeżyć i swoich doświadczeń przed drugą osobą. Pojawia się jako konsekwencja pierwotnego lęku przed odrzuceniem, ośmieszeniem, zawstydzeniem, brakiem akceptacji, krytyką, zerwaniem kontaktu i samotnością. Lęk przed bliskością jest wtórny. Pod jego powierzchnią kryje się ogromna wrażliwość, skrzywdzenie i strach przed opuszczeniem. 

Lęk przed bliskością może występować na czterech poziomach, w różnym natężeniu, w różnych kontekstach i z różnymi ludźmi. Niekoniecznie musi odnosić się do wszystkich relacji. Można świetnie funkcjonować w relacjach przyjacielskich, a mieć trudność przed otworzeniem się i bliskością w relacjach romantycznych. Różnorodność ludzi i ich doświadczeń sprawia, że nie ma ściśle określonych i zamkniętych ram diagnostycznych. Do opisu trudności, czy zaburzeń psychicznych lubię stosować określenie kontinuum. W przypadku zjawiska lęku przed bliskością, z jednej strony jest otwartość, z drugiej wycofanie. Tym sposobem wszyscy jesteśmy na tej samej skali, tylko w różnych jej miejscach i na przestrzeni życia przemieszczamy się po niej w mniejszym lub większym stopniu w zależności od doświadczeń, które przynosi życie i odporności psychicznej.

Cztery poziomy bliskości:


• poznawcza- odnosi się do dzielenia się swoimi myślami, spostrzeżeniami, opiniami, pomysłami;
• emocjonalna- odnosi się do dzielenia się swoimi emocjami, doznaniami, pragnieniami, potrzebami, wartościami;
• historii życia- dzielnie się swoimi doświadczeniami, wymiana intymnych informacji na swój temat;
• fizyczna- dotyk, przytulenie, pocałunek, stosunek seksualny. Ten wymiar bliskości różni się w zależności od relacji. Inaczej wygląda relacja romantyczna, inaczej matki z córką, a inaczej przyjacielska.

Jaka jest geneza lęku przed bliskością?

Przyczyną powstania lęku przed bliskością są z jednej strony trudne, krzywdzące doświadczenia w relacjach z ważnymi, bliskimi osobami. Najczęściej z rodzicami, przyjaciółmi, partnerami romantycznymi. Z drugiej strony indywidualne predyspozycje danej osoby np. takie jak duża wrażliwość, podatność na zranienia. Im więcej krzywdzących doświadczeń, im większa wrażliwość, im więcej stresorów, im mniej zasobów tym większe prawdopodobieństwo wykształcenia silniejszego i trudniejszego do pokonania lęku przed bliskością.

Trudne doświadczenia, które mogą spowodować wykształcenie się lęku przed bliskością:

• krytykujące otoczenie
;
• odrzucenie w przeszłości przez ważną osobę bez podania przyczyny, albo w wyniku ujawnienia informacji na swój temat
;
• opuszczenie przez rodzica, brak zainteresowania z jego jej strony
;
• zdrady, oszukiwanie w związku przez partnera;
• wykluczenie i odrzucenie przez środowisko
;
• przyjaciel i żona, którzy dopuszczają się razem zdrady

Jak objawia się lęk przed bliskością?

Osoba, która odczuwa lęk przed bliskością najczęściej ma silną potrzebę, żeby stworzyć z kimś bliską relację, ale toczy trudną, wyczerpującą, wewnętrzną walkę pomiędzy wyjściem na przeciw relacji, a nie tworzeniem żadnej. Kiedy relacja się pojawia toczy walkę pomiędzy zaangażowaniem, a ucieczką. Pomiędzy byciem blisko i otworzeniem się, a oddalaniem się i wycofaniem. Może to czasem przypominać sabotaż własnego związku. Kiedy relacja się rozwija nagle robi coś co hamuje rozwój relacji lub sprawia, że się cofa. Partner lub partnerka takiej osoby może czuć brak bezpieczeństwa i nie rozumieć co się dzieje.

Przykłady sabotażu własnego związku z uwagi na lęk przed bliskością:

• 
powiedzenie czegoś intymnego o sobie, a następnie w wyniku odczuwania zagrożenia zmniejszenie liczby kontaktów;
• ucieczka bez słowa po kontakcie intymnym;
• nie odpisywanie przez dłuższy czas z obawy przed tym, że znowu będzie się skrzywdzonym;
• chęć kontroli relacji, bycie w niej na własnych zasadach;
• doszukiwanie się podobnych sygnałów w obecnej relacji, które miały miejsce w przeszłości i wycofywanie się lub oskarżanie.

Lęk przed bliskością może doprowadzić do powstania błędnego koła:

Potrzeba bycia z kimś plisko -> Tworzenie relacji -> Myślenie, że się nie uda, że znowu zostanie się skrzywdzonym -> Lęk przed zaangażowaniem -> Wycofywanie się, sabotowanie związku -> Kłótnie w związku -> Rozpad -> Jeszcze większy lęk przed bliskością -> Jeszcze bardziej sfrustrowana potrzeba bliskości i akceptacji -> Możliwe dalsze konsekwencje zdrowia psychicznego

Lękowi przed bliskością towarzyszy trudność z zaufaniem. 

Jest to zjawisko, które teoretycznie może doświadczyć każdy i każda z Nas w mniejszym lub większym natężeniu przy wystąpieniu wielu zmiennych środowiskowych. Praktycznie tak się nie dzieje z uwagi na przewagę pozytywnych doświadczeń i większą ilości zasobów, niż stresorów. Nie mamy jednak wpływu na pewne doświadczenia życiowe i ludzi, którzy Nas otaczają. Ci, którzy mieli ciepłe, wspierające, stabilne emocjonalnie osoby w swoim życiu mogą być wdzięczni, dla tych, którzy tego szczęścia tyle w życiu nie mieli i czują lęk przed bliskością mam dobrą informację. Mózg jest neuroplastyczny, co oznacza, że można dokonać trwałych zmian ścieżek neuronalnych odpowiedzialnych za procesy myślowe, pokonać lęk przed bliskością i zacząć tworzyć szczęśliwe relacje oparte o intymność, namiętność i zaangażowanie.

Jak pokonać lęk przed bliskością?

1. 
Przede wszystkim zauważ, że ten lęk występuje. Zobacz czy dotyczy każdej relacji, czy tylko jednej lub kilku. Zaobserwuj różnice. Zobacz jak się zachowujesz w stosunku do osób przy których możesz być sobą i dzielić się wszystkimi przeżyciami, a jak w stosunku do tych gdzie czujesz chęć bliskości i jednoczesny opór przed nią? Z czego te różnice wynikają?
2. Obserwuj siebie i nie krytykuj. Wszystko można przepracować. Może nikt z otoczenia Cię nie rozumie. Może jesteś oceniany. Może nie masz wsparcia w innych. Miej je zatem w sobie. Wydarzyło się wszystko co się miało wydarzyć, że teraz tak się czujesz. Zanim uporasz się z lękiem przez chwilę musisz być odkrywcą. Popatrz na ten kawałek swojego życia jak na eksperyment.
3. Bądź jak naukowiec, który chce odkryć tajniki mechanizmów działania ludzkiego umysłu. Pomyśl, czego to doświadczenie może Cię nauczyć. Jak uporasz się z tym doświadczeniem to wykształcisz w sobie umiejętność radzenia sobie w innych sytuacjach budzących lęk. Spójrz na to jak na możliwość do stawania się silniejszym, lepszym od siebie z wczoraj.
4. Jeżeli obecnie nie masz żadnej bliskiej osoby, a była taka w przeszłości przypomnij sobie co tą relację charakteryzowało. O czym rozmawialiście? Czym się dzieliłeś? Zrób analogicznie to samo ćwiczenie jak powyżej tylko do relacji z przeszłości.
5. Dla osób, które nigdy nie miały bliskiej relacji mam zadanie, aby zaczęły od poznania siebie, czyli obserwowały jak się zachowują wśród innych. O czym rozmawiają? Czy wychodzą z inicjatywą rozmowy? Pokazują zainteresowanie? Mówią o sobie?
6. Kiedy już wiesz w którym momencie pojawia się lęk przed bliskością i jak manifestuje się u Ciebie wejdź w ćwiczenie wyobrażeniowe i zobacz każdym zmysłem jak zachowywałbyś się, gdybyś miał pewność, że druga osoba zaakceptuje Ciebie w pełni takim jakim jesteś i odwzajemni tym samym poziomem bliskości. O czym byś z nią rozmawiał? Jakbyś się zachowywał? Co moglibyście razem robić? Jak byś się wtedy czuł?
7. Porozmawiaj z osobą, z którą chcesz zbudować bliższą relację o trudnościach z jakimi się mierzysz, aby mogła Ciebie lepiej zrozumieć oraz wspierać.
8. Bazując na informacjach uzyskanych z powyższych punktów, stwórz skalę trudności od 0-100, gdzie 100 oznacza duży poziom stresu i trudności przy wdrożeniu nowych zachowań, czy poruszanych tematów podczas rozmowy.

Przykładowa skala:

10- zapytanie co u Ciebie słychać
20- opisanie swojego dnia ze szczegółami
30- propozycja spędzenia czasu wspólnie
40- wspólne spotkanie i spędzanie czasu razem
50- mówienie o swoich poglądach, wygłaszanie swojej opinii
60- przytulanie się
70- mówienie o swoich emocjach
80- mówienie o swoich potrzebach
90- mówienie o swoich przeszłych doświadczeniach
100- bliskość na czterech poziomach jednocześnie

Skala jest zawsze subiektywna. U każdej osoby będzie wyglądać inaczej. Kiedy już jest przygotowana pora na ekspozycję. Dobrze zacząć pracę i wdrażać rzeczy, których się boisz od poziomu 30-40. To jest naturalne, że w trakcie będziesz czuł lęk i będziesz chciał uciec od tego zadania. Daj sobie czas, działaj w swoim tempie. Nie poddawaj się i nie ulegaj strategii ucieczkowej. Emocje pojawiają się i znikają. W rezultacie, dając sobie możliwość poczuć emocję, ona w końcu „opadnie”, a Ty zobaczysz, że nic złego się nie dzieje. Wiele osób obawia się, że jak już da sobie możliwość odczuć tą emocje to ona nigdy nie odejdzie, albo oni sami się rozpadną. Tak się nie stanie. Obiecuję. Powodzenia.

Dla zainteresowanych możliwość podjęcia terapii:

https://www.magdalena-wisniewska.com/wspolpraca/oferta/Psychoterapeuta/