ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
Zastanawiasz się czym są zaburzenia osobowości, jakie są rodzaje i dlaczego kształtują się u jednych osób, a u niektórych nie? Zachęcam do przeczytania mojego artykułu. Odpowiem na wszystkie powyższe pytania.
Artykuł jest napisany w oparciu o kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-5. Ma na celu poszerzenie wiedzy czytelnika; zdobycia większego zrozumienia i współczucia względem innych osób. Nie służy do autodiagnozy lub diagnozy innych osób z otoczenia. Diagnozę może postawić specjalista w dziedzinie zdrowia psychicznego.
Czym są zaburzenia osobowości?
Zaburzenia osobowości to trwałe, sztywne wzorce sposobu myślenia, przeżywania, odbierania rzeczywistości i zachowywania się, które powodują cierpienie u osoby je przejawiającej i są nieprzystosowawcze. Osoba, która cierpi na zaburzenia osobowości zachowuje się w sposób, który odbiega od oczekiwań w danym kręgu kulturowym i upośledza jej funkcjonowanie w ważnych sferach życia. Różni się na poziomie tego:
- Jak postrzega siebie, inne osoby oraz wydarzenia. Interpretuje to poprzez krzywdzące dla siebie filtry np.: świat jest zagrażający, nie można nikomu ufać, jestem gorszy/ gorsza od innych.
- Wyrażania emocji- reakcje takie osoby mogą być zbyt intensywne lub nie występować wcale. Mogą być nieproporcjonalne lub nieadekwatne do sytuacji w zakresie werbalnym i niewerbalnym. Może występować chwiejność emocjonalna, tzn. szybko zmieniające się stany emocjonalne niezrozumiałe dla otoczenia.
- Jak funkcjonuje w relacjach interpersonalnych: przyjacielskich, pracy zespołowej, romantycznej, zawodowych. Osoba taka ma trudność w budowaniu satysfakcjonujących relacji opartych o szczerość, zaufanie, bliskość, intymność i zaangażowanie.
- Kontroli impulsów- osoba przejawia nadmierną potrzebę kontroli swoich zachowań lub niedostateczną, która najczęściej powoduje dodatkowe trudności.
Podsumowując osoba, która cierpi na zaburzenia osobowości przejawia wzorce zachowań, które utrudniają lub uniemożliwiają jej realizacji zadań rozwojowych; zaspokajania swoich potrzeb i funkcjonowanie w różnych obszarach życia tj: zawodowym; szkolnym; społecznym; dotyczący rozwoju osobistego; organizowania swojego czasu; odpoczynku; rozwijaniu hobby; szukaniu przyjemności i zabawy; kształtowania swojej opinii; poczucia sprawstwa; wyrażania siebie; swojej tożsamości.
Jak powstają zaburzenia osobowości?
Zaburzenia osobowości można diagnozować u nastolatków i dorosłych. Pierwsze przejawy zaburzeń osobowości można zauważyć już w okresie dojrzewania. Warunkiem rozpoznania zaburzeń osobowości przed 18 rokiem życia jest utrzymywanie się nieprawidłowego wzorca cech przez co najmniej rok. Na powstanie zaburzeń osobowości mają wpływ zarówno czynniki genetyczne jak i czynniki środowiskowe. Czynniki środowiskowe to między innymi: krytykujące, odrzucające środowisko rodzinne, rówieśnicze, nauczycieli, przemoc fizyczna, emocjonalna, wykorzystanie seksualne, brak czasu i zainteresowania osobą, komentarze sugerujące, że osoba sobie nie poradzi, że jest gorsza, porównywanie jej, nie dbanie o jej potrzeby, odbieranie autonomii, nie dawanie przestrzeni na to jak odbiera rzeczywistość, mówienie jak powinna się czuć i co powinna myśleć, nie zwracanie uwagi i/lub ignorowanie uczuć osoby, dawanie warunkowej miłości, odbieranie możliwości budowania poczucia sprawstwa poprzez robienie wszystkiego za nią, nie uczenie obowiązkowości, dawanie zadań zbyt trudnych do wieku rozwojowego, koncentracja tylko na pracy, nie uczenie i nie pokazywanie jak się relaksować, odpoczywać i cieszyć.
Jakie są rodzaje zaburzeń osobowości?
Wyróżnić można 10 rodzajów zaburzeń osobowości, które należą do trzech różnych wiązek A, B i C wyodrębnionych na bazie podobieństw cech.
Zaburzenia z wiązki A charakteryzują się tym, że osoby przejawiające te zaburzenia osobowości odbierane są jako ekscentryczne i dziwaczne. Wiązka A obejmuje:
- Paranoiczne zaburzenie osobowości- wzorzec braku zaufania i podejrzliwości, dopatrywania się u innych wrogich intencji, wykorzystania.
- Schizoidalne zaburzenie osobowości- wzorzec ograniczonej ekspresji emocjonalnej, niskiej reaktywności i wycofania ze związków społecznych.
- Schizotypowe zaburzenie osobowości- wzorzec ekscentrycznego zachowania, zniekształceń poznawczych i percepcyjnych, myśli odnoszących, ogromnym dyskomfortem w bliskich relacjach międzyludzkich.
Zaburzenia z wiązki B charakteryzują się tym, że osoby przejawiające te zaburzenia osobowości oceniane są jako teatralne, nieprzewidywalne i nadmiernie emocjonalne. Wiązka B obejmuje:
- Antyspołeczne zaburzenie osobowości- wzorzec lekceważenia i gwałcenia praw innych osób.
- Graniczne zaburzenie osobowości (borderline)- wzorzec silnej impulsywności i zmienności emocjonalnej. Charakteryzuje się niestałością związków międzyludzkich; zmienności co do postrzegania własnej tożsamości.
- Histrioniczne zaburzenie osobowości- wzorzec zachowania skoncentrowany na nadmiernej emocjonalności z przesadną potrzebą zwracania na siebie uwagi i bycia w centrum.
- Narcystyczne zaburzenie osobowości- wzorzec związany z poczuciem bycia lepszym od innych osób, przeżywania własnej wielkości, nadmierną potrzebą bycia podziwianym i braku empatii.
Zaburzenia z wiązki C charakteryzują się tym, że osoby przejawiające te zaburzenia osobowości oceniane są jako lękliwe i zamartwiające się. Wiązka C obejmuje:
- Unikowe zaburzenie osobowości- wzorzec zachowań i reakcji emocjonalnych związany ze społecznym zahamowaniem, nadwrażliwością na negatywną ocenę i poczuciem bycia niedopasowanym.
- Zależne zaburzenie osobowości- wzorzec zachowania związany z podporządkowaniem i byciem uległym, związany z nadmierną potrzebą bycia pod kogoś opieką.
- Obsesyjno- kompulsyjne zaburzenie osobowości- wzorzec reakcji emocjonalnych i zachowań polegający na perfekcjonizmie, planowaniu, porządkowaniu, wynikający z silnej potrzeby kontroli.
Bibliografia:
1. Piotr Gałecki, Maciej Pilecki, Joanna Rymaszewska, Agata Szulc, Sławomir Sidorowicz, Jacek Wciórka, Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM 5, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018.
Dodaj komentarz